Khương Giang rốt cuộc cũng chỉ làm xong một chiếc giường đất, còn chuyện tường ấm thì đành để sang năm vậy. Mùa đông đã sắp tới, nàng xuống núi, tìm tới vài thôn xung quanh tương đối gần, chọn nhà của Xa lão bản – người mà nàng có quen biết, lại thấy nhân phẩm cũng không tệ – để mở lời dạy họ cách làm giường đất.

“Dương thúc,” ta nói, “ta biết một cách có thể giúp ấm áp mà qua được mùa đông, hơn nữa ta đã dùng qua rồi. Đây là cha ta truyền lại cho ta. Chỉ là ta thấy người trong thôn mỗi năm đều khó khăn khi đông tới, không muốn đến năm sau xuống núi, lại chẳng còn thấy được bao nhiêu gương mặt thân quen.”

Xa lão bản tuổi đã cao, nghe lời ta nói thì ban đầu còn có phần nghi ngờ, ta nhìn ra điều đó nhưng không vội trách, chỉ tiếp tục khuyên:

“Kỳ thực ngươi có làm hay không cũng không quan trọng, ta chỉ thấy thương thím với cụ bà đối đãi rất tốt với ta, còn cả tiểu tôn tôn nhà ngươi nữa. Ta không đành lòng rõ ràng biết có cách giữ ấm mà không tốn kém bao nhiêu, vậy mà phải trơ mắt nhìn các nàng chịu rét.”

Nghe ta nói như vậy, Dương cụ bà lập tức quay sang mắng Xa lão bản:
“Đồ thất đức, ngươi định để ta – bà già này – chết cóng trong mùa đông này à? Tiết kiệm một miếng cơm đó hả? Ta khi xưa sinh ngươi ra, một vắt máu một dòng nước tiểu mới kéo ngươi lớn từng ấy...”

Thấy mẹ mình bỗng khóc lóc om sòm, để một tiểu cô nương trách mắng mình, Xa lão bản xấu hổ tới mức chỉ biết vội vàng xua tay:
“Không có, không có, nhi tử nào dám! Khương nha đầu, ngươi dạy ta đi, ta làm!”

Nghe Xa lão bản chịu làm, Dương thái bà cũng ngừng khóc, còn ta thì khẽ cong môi cười.

Làm giường đất thì dùng loại đất đỏ thường là được. Ta bảo Xa lão bản cùng hai đứa con trai ông ấy đi đào đất, lại bảo Dương thẩm lấy rơm rạ cắt thành đoạn dài chừng hai ba mươi phân, sau đó ta tự tay thêm nước trộn đất cùng rơm cho đều.

Kế tiếp là đắp giường đất. Ta chọn gian phòng của Dương thái bà để thi công, bắt đầu dựng trụ đất, lấy mười hai cây trụ bùn làm nền, xếp thành hình chữ nhật làm mặt bằng. Tiếp đó trét bùn lên mặt bằng, phải trét cho bằng phẳng, bằng không nằm sẽ bị cộm khó ngủ. Khoảng cách giữa các trụ cũng phải đều nhau, như thế khi đốt giường đất mới dễ truyền nhiệt khắp nơi. Một góc giường còn phải chừa ống khói để khi đốt lửa thì khói không tích tụ lại, tránh ngạt.

Làm xong thì nhóm lửa đốt nóng lớp đất, hong khô bùn, sau đó mới trải rơm, rạ, chiếu hoặc chăn lên, lúc ấy mới có thể lên giường đất ngủ.

Một chiếc giường đất, mấy người cùng nhau làm thì nửa ngày là xong. Đợi giường đất hong khô, Dương thái bà lập tức trải chiếu nằm thử, cảm giác hơi ấm từ dưới mông truyền lên khiến bà kinh ngạc mừng rỡ:

“Ấm quá, thật là ấm, năm nay không sợ nửa đêm bị rét mà tỉnh nữa rồi!”

Vừa nói bà vừa rơm rớm nước mắt:
“Cảm ơn ngươi, Khương nha đầu, cảm ơn ngươi đã không giữ riêng mà truyền lại tay nghề gia truyền này. Cũng cảm tạ cha ngươi trí tuệ hơn người. Ngươi không biết đâu, bọn già chúng ta, hỏa khí đâu có mạnh như đám trẻ, mỗi mùa đông đều sợ chỉ cần sơ sẩy là đông chết mất.”

“Cụ bà ngàn vạn lần đừng nói như vậy,” ta đáp, “cái này vốn chẳng cần vốn liếng gì nhiều, lại đơn giản dễ làm. Cho dù ta không nói ra, sớm muộn cũng có người tự làm được thôi.”

Khương Giang kỳ thật cũng không phải người đại công vô tư gì cho cam. Người xưa nói: “Nghèo thì chỉ lo thân, giàu mới cứu thiên hạ.” Nàng chẳng phải người giàu có, nhưng đã chứng kiến không ít bi kịch trong thời đại này, là người hiện đại tương đối bình thường, lại mang trong lòng một chút “tâm thánh mẫu”. Nàng nghĩ đơn giản thôi: giúp được một người thì tính một người, giúp được bao nhiêu hay bấy nhiêu.

Xa lão bản thấy mẹ mình khen giường đất không ngớt, cũng cởi giày leo lên nằm thử. Người nhà họ Dương thấy thế, cũng lần lượt cởi giày đi lên cảm nhận ấm áp.

Tôn tử nhỏ nhất nhà họ Dương, mới hai tuổi, tên Cẩu Đản, cũng được bế lên giường. Hắn chân trần dẫm lên nền giường đất, vừa nhảy nhót vừa la hét, khiến cả nhà đều bật cười vui vẻ.

“Giường đất này làm rộng chút, có thể nằm đến năm người. Mùa đông nếu thiếu củi lửa thì cả nhà chen nhau lên đây sưởi ấm cũng được. Ban ngày thu chăn lại, đặt một cái bàn nhỏ lên trên, vừa có thể ăn cơm, vừa có thể thêu thùa, may vá, thật tiện biết bao. Đông tới mà không có việc gì làm, cả nhà quây quần trò chuyện trên giường đất, cũng rất ấm cúng. Lại chừa ra hai miệng giường đất để đốt, một miệng có thể xây bếp lò bằng đất, vừa nấu cơm nấu nước, vừa sưởi giường, hai việc không chồng chéo mà rất hợp lý.” – ta cười nói.

Nghe ta nói đến cảnh tượng sau này mùa đông cả nhà quây quần ấm áp, ánh mắt mọi người đều sáng bừng, tưởng tượng ra được khung cảnh ấy, liền cười vui không ngớt.

“Nhưng mà,” ta nghiêm mặt lại, “thiêu giường đất cũng giống nhóm lửa bếp than, nhất định phải nhớ mở cửa sổ cho thoáng khí, bằng không dễ bị ngộ độc, nguy hiểm đến tính mạng.”

Thấy ta đổi giọng nghiêm túc, cả nhà họ Dương cũng lập tức nghiêm túc theo, liên tục gật đầu tỏ vẻ nhất định ghi nhớ.

Xa lão bản có chút hổ thẹn, đến xin lỗi ta:
“Khương nha đầu, lúc trước ta còn không tin ngươi, ngươi đừng để bụng. Thật lòng cảm ơn ngươi không ghét bỏ ta cứng đầu, còn kiên trì dạy làm giường đất. Ngươi xem... ngươi xem trong thôn còn bao nhiêu hộ, già trẻ đều có, có thể nào... có thể nào dạy họ một chút?”

Ông ta dè dặt nhìn ta, cuối cùng vẫn đem tâm ý trong lòng nói ra.

Ta lập tức gật đầu đáp:
“Đương nhiên là có thể. Ta đã đem tay nghề truyền ra, chính là muốn giúp được càng nhiều người qua mùa đông càng tốt.”

Nghe vậy, Xa lão bản mừng rỡ không thôi:
“Khương nha đầu đúng là Bồ Tát chuyển thế!”

Ta chỉ biết cười khổ:
“Cái gì mà Bồ Tát chuyển thế, đừng nói bậy, bị thần linh nghe thấy lại trách ta bất kính!”

“Phải phải phải! Trong lòng nghĩ là được rồi, đừng có nói ra làm Khương nha đầu bị vạ miệng!” – Dương thẩm cũng tiếp lời.

Ta chỉ có thể bất đắc dĩ chuyển sang chuyện khác:
“Dương thúc, ta không phản đối ngươi đem tay nghề này truyền ra, thậm chí ngươi có thể nhận chút lễ vật học phí, hoặc lập riêng một tổ làm giường đất đi nơi khác làm thuê, kiếm chút tiền cũng được. Nhưng nhất định phải nhớ, đừng lấy giá quá cao, kẻ nghèo thật sự cần thì lại không thể với tới. Đương nhiên, ta tin nhân phẩm của Dương thúc, chỉ là tiền bạc dễ làm người thay lòng, tương lai người làm dưới trướng thúc, nhất định phải trông coi cẩn thận.”

Kỳ thật loại tay nghề này chỉ cần nhìn một lần là biết làm, ai tay chân lanh lẹ thì học rất nhanh, nên tiền công cũng không thể quá cao. Ta chỉ là nhắc nhở một câu, để họ đừng quên lòng tốt ban đầu.

Sau khi ta rời Dương thôn, tin tức nhà Xa lão bản có một chiếc giường đất ấm áp, đủ giúp cả nhà qua đông, liền nhanh chóng truyền ra khắp thôn.

Còn chuyện người ta đến nhà ông ấy xem thử, rồi ông ấy truyền nghề ra sao, ta không xen vào nữa. Ta chỉ là thuận tay làm một việc khiến lòng mình an ổn mà thôi.

Trong núi cây cỏ nhiều vô kể, nhưng ta vẫn rất nhớ hương vị khoai nướng ngọt bùi của mùa đông hiện đại, nhớ những cách chế biến khoai tây phong phú mà không ngán. Ta lại là người ăn mặn, thiếu vị cay nồng, không có ớt thì luôn cảm thấy mọi thứ nhạt nhẽo.

Ta nhổ mấy củ cải lớn trong vườn, dự định hun khói ba chỉ lợn rừng để hầm.

Con lợn rừng này ta săn được tháng trước, nặng hơn 300 cân. Lần này ta không bỏ nội tạng mà rửa sạch tim gan phổi lòng, ướp muối tiêu năm ngày, phơi khô, sau đó dùng nhánh cây bách diệp cùng quả dã cam quýt để hun khói. Thịt ba chỉ ta cắt thành từng đoạn dài vài cân, cũng dùng cách này để xử lý. Ta còn thử làm tương thịt và thịt gió, nhưng vẫn thích nhất là thịt hun khói.

Dã cam quýt quả nhỏ, vỏ dày, ít thịt nhiều hạt, vị chua đắng không thể ăn sống. Nhưng làm trà thì rất tốt, mùa đông dùng để hun thịt lại càng tuyệt, có thể khử tanh tăng hương.

Thịt hun xong, ta đem ngâm nước ấm một canh giờ để ra bớt muối, giúp thịt mềm hơn. Sau đó rửa sạch, cắt khúc nhỏ, bỏ vào nồi nấu. Không có rượu nấu, nhưng ta dùng gừng, tỏi dại, hành dại, thêm vài hạt hoa tiêu, tất cả cho vào nồi hầm hai giờ. Sau đó đổ vào chảo sắt, thêm cải củ đã cắt, da đỏ thịt trắng, cạnh nồi còn dán mấy chiếc bánh ngũ cốc ta tự làm bằng bột nghiền tay. Đậy nắp lại, đợi thêm hai ba mươi phút là có thể ăn.

Nấu hơn hai giờ, thịt heo rừng dù già cũng mềm rục. Ta ngồi bên bếp, vừa ăn vừa nghĩ, thật không ngờ có một ngày bản thân lại trải qua cuộc sống như vậy.

Thịt ba chỉ sau khi hầm tan ngay trong miệng, không hề ngấy. Nạc mềm, dễ nhai, mang theo mùi khói đặc trưng. Củ cải nóng hổi ngọt mát, ăn vào từ đầu ấm đến bụng, rồi lan khắp người. Bánh ngũ cốc nửa trên thì giòn vàng, nửa dưới ngâm nước thịt mềm thấm vị, một miếng bánh mà có đủ hai loại hương vị. Ta ăn đến mức gật gù mãi, ai nói thịt heo rừng không ngon, chẳng qua là không biết nấu mà thôi!

Ăn uống no nê, ta bắt đầu để đầu óc thư thả. Trời vừa ngả tối, mới chợt nhớ hôm nay định thu củ cải và cải trắng đem vào hầm, để bên ngoài bị đông lạnh thì hỏng.

Cải trắng, củ cải, và cả quỳ – ta trồng ba loại rau tương đối truyền thống, đều là thức ăn dân gian có từ lâu đời. Trong thời đại này, cải trắng đã rất giống với cải hiện đại, vẫn gọi là “cải trắng”. Củ cải ở đây gọi là “lô bặc”, có loại da trắng và da đỏ, ta chỉ trồng loại da đỏ. Còn quỳ – ở hiện đại đã rất ít thấy – chỉ còn vài nơi như Tứ Xuyên, Vân Nam, Quý Châu còn trồng, còn gọi là rau dền mùa đông. Ban đầu ăn không quen vì hơi nhớt, nhưng nếu đã quen thì dùng nấu cháo, nấu canh rất ngon.

Bận rộn tới chạng vạng, ta rốt cuộc thu hoạch xong. Cải trắng mỗi cây hơn một cân, tổng cộng được hơn 230 cây. Củ cải hình trụ, mỗi củ nặng khoảng nửa cân. Quỳ thì không để được lâu, chỉ có thể làm rau muối.

Ta lại tìm thêm việc cho mình: muối dưa.

Sáng sớm hôm sau, ta đem một nửa cải trắng và củ cải gửi vào hầm để bảo quản.

Phần còn lại dùng để tích dưa chua. Tích dưa rất đơn giản: bóc lớp lá bẩn bên ngoài, rửa sạch gốc cải trắng, trụng nước sôi chừng nửa phút, xếp vào chum ngâm đã chuẩn bị, cứ một lớp muối một lớp cải, yêm một ngày. Ngày hôm sau đổ đầy nước, lấy đá đè lên cải cho ngập nước, không cần đậy kín. Một tháng sau có thể ăn, hầm thịt, nấu xương, làm nhân sủi cảo đều ngon.

Củ cải thì dùng để muối đồ chua. Ta đã chuẩn bị bình dưa muối, bên trong có gừng non, tỏi, măng tươi, cải bẹ xanh… Những món này khác tích dưa vì phải đậy kín, tránh nước lã dính vào, kẻo vi khuẩn lactic sinh sôi phá hỏng cả bình. Ngày thường ăn cháo, cắt một ít làm món mặn ăn kèm, hoặc xào với thịt rất hợp vị. Muốn làm cá om dưa chua, hay canh củ cải chua nấu với vịt già thì càng không thể thiếu.

Dây củ cải và rau quỳ thì dùng làm món muối khô. Rửa sạch, phơi khô, cắt nhỏ, tiếp tục phơi nắng, sau hai ngày bắt đầu thêm muối xoa bóp, để ra hết nước. Làm ba lần như vậy, đến khi khô bảy tám phần thì có thể đem cất. Cách làm này tuy đơn giản, nhưng hương vị không kém gì cải khô, dùng để làm khấu nhục là tuyệt hảo.