Trời chưa sáng hẳn, màn sương dày đặc vẫn phủ lên từng mái rạ. Bỗng nhiên tiếng loa phóng thanh vang lên, đứt quãng trong màn sương lạnh:

– “Tổ sản xuất chuẩn bị ra đồng, bắt đầu chiến dịch đào kênh theo chỉ thị của huyện. Mọi người hãy tự mình mang dụng cụ cần thiết như: cơm nắm, nước uống, ... Điểm danh lúc sáu giờ sáng tại đầu bờ Cánh Đồng Mới.”

Câu cuối còn chưa dứt, cả xóm đã rộn lên như đàn ong vỡ trận. Tiếng gà gáy, tiếng chó sủa, tiếng người í ới gọi nhau dậy vang khắp nơi. Những mái nhà lụp xụp bỗng sáng đèn dầu, thấp thoáng bóng người gấp gáp chuẩn bị.

Tô Vân rời khỏi tấm chăn ẩm mốc, từng khớp xương đau nhức sau hai ngày ra đồng. Cô mặc lại bộ quần áo đã vá thêm vài mảnh, xỏ dép cao su đã chắp, xách theo chiếc giỏ đựng “củi” – thực ra là nơm nhỏ, muối, và vài mẩu lương khô được giấu kỹ dưới lớp rơm khô.

Ngoài ngõ, Nha – cô gái cùng tổ sản xuất – đã đứng đợi sẵn. Mặt còn ngái ngủ, tay ôm nơm cũ như đã cầm sẵn hy vọng kiếm thêm miếng ăn.

– “Đi thôi chị. Kéo chậm là bị trừ điểm công như chơi.” – Nha nói, môi tím tái vì lạnh.

Ba cây số đường đất lầy lội sau mưa. Bùn bám lên tận đầu gối, giày dép chỉ còn là thứ nặng trịch kéo lê. Trời chưa rõ sáng, sương mù như sữa loãng quấn lấy từng bước chân.

Cánh Đồng Mới hiện ra – bát ngát, cỏ mọc lút đầu, từng cọc tre đã cắm sẵn đánh dấu trục kênh. Hàng chục người đã có mặt, tiếng gọi nhau vang cả ruộng.

Ông Quan – cán bộ hợp tác xã – đứng trên mô đất cao, mặt nghiêm như tượng đồng, tay chỉ vào sổ.

– “Chiến dịch ba ngày! Mỗi ngày hoàn thành ba trăm mét kênh. Ai không đủ điểm công thì tháng này chỉ chia nửa khẩu phần. Không chừa một ai!”

Không khí lập tức trầm xuống. Mọi người biết rõ: không đủ khẩu phần nghĩa là đói, thậm chí là chết đói.

Tô Vân siết chặt cán cuốc. Bùn, đá vụn, cỏ và rễ cây đan xen khiến việc đào vất vả gấp bội. Mỗi nhát cuốc là một lần rách da tay, mỗi tiếng xẻng là một lời thầm thở dài trong lòng. Lưng áo ướt đẫm, tóc dính bết vào gáy.

Chỉ mới một buổi sáng, tay cô đã rộplên cả một mảng đỏ, cổ tay nhức nhối như bị gãy, đầu óc choáng váng vì đói và mất nước.

Gần trưa, cô giả vờ xin đi vệ sinh, lén rời khỏi bãi đào, vòng qua mấy lùm cây, men theo mép ruộng. Từng bước như trốn chạy khỏi địa ngục. Cuối cùng, cô cũng đến được một khe nước nhỏ – suối cạn, nước trong vắt, ánh mặt trời xuyên qua mặt nước lấp lánh.

Nơi này Nha từng bảo có cá, và cô đã chuẩn bị.

Tô Vân nhanh tay đặt nơm xuống, rắc ít muối, dùng dây buộc cỏ tạo thành chiếc bẫy sơ sài nhưng đủ khéo léo. Rồi cô nấp vào lùm cây quan sát, tim đập thình thịch. Mỗi phút trôi qua là một cơ hội sống còn.

Nửa giờ sau, cô quay lại kiểm tra – và gần như không tin vào mắt mình: mấy con cá rô to béo, một con cá trê bằng cổ tay, thêm một ít cua đồng bám lùm cỏ.

Cô mừng rỡ. Không chần chừ, đổ tất cả vào giỏ, đậy kỹ, rồi quay trở lại bãi đào, giả bộ mệt rũ như vừa “giải quyết xong”.

Chiều xuống. Mặt trời đỏ rực như máu rơi sau rặng tre. Mọi người rã rời kéo nhau về xóm. Có người ngất xỉu vì kiệt sức, có người ôm bụng vì đói lạnh.

Tô Vân cố tình đi sau, rẽ ngang qua bờ cỏ hoang, đến khe suối đưa toàn bộ giỏ cá vào kho trong không gian – từng con cá được đặt lên vỉ tre sạch, khói nhẹ bao quanh như lớp sương bảo quản. Rồi cô bước ra, cẩn thận không để lại dấu vết.

Tối hôm đó, trong khi xóm làng lục tục nấu cháo loãng, khoai mục, tiếng ho rũ rượi xen lẫn tiếng bụng đói kêu vang… thì trong căn phòng nhỏ, Tô Vân mở cửa không gian một lần nữa. Một nồi canh cá nhỏ nấu cùng củ cải trắng và hành lá thơm lừng đang sôi nhẹ. Một bát cơm gạo lức, nắm muối vừng. Không phải sơn hào hải vị, nhưng là sức mạnh sống sót giữa thời bao cấp.

Cô chỉ ăn một phần nhỏ, còn lại cất kỹ. Trước khi đi ngủ cô lấy cuốn sổ ra ghi lại: “Ngày đầu đào kênh: gần 3kg cá, 200g cua. Đã dùng nước suối và viên phục hồi. Ngày mai: tìm rau dại, thử trồng thử rau quả trong không gian. Cảnh giác với ông Quan – ánh mắt ông ta khi điểm danh đến cô không được bình thường…”

Cô nhìn qua khe cửa sổ, ánh trăng xuyên qua hàng tre, rọi vào chiếc bàn gỗ đơn sơ. Ngoài kia, tiếng gió rít, tiếng côn trùng kêu từng hồi. Trong lòng Tô Vân, một cơn sóng ngầm đang dâng lên – bản năng sinh tồn và khát vọng tự do quấn chặt lấy cô như một sợi dây vô hình.

Nếu không thể tránh khỏi đám cưới, cô sẽ kết hôn theo cách của mình. Nhưng nếu còn cơ hội… cô sẽ vạch ra một con đường khác. Một lối thoát thật sự.

Chiến dịch đào kênh chỉ mới bắt đầu. Nhưng trò chơi sinh tồn đã bước vào vòng cam go.

[Chương 5 – Hết]